ДЗЕСЯЦЬ ПРОСТЫХ І КАНЧАТКОВЫХ ПРАВІЛ МОВЫ БАЛЬБУТА


Bu samoje! Будзь вольны! Так вітаюцца і разьвітваюцца на бальбуце. Ніжэй ты знойдзеш граматыку бальбуты -- яе дзесяць Простых і Канчатковых Правілаў. Вось жа,

Правіла першае.
Усе назоўнікі ў адзіночным ліку маюць канчатак -uta.
Пры зьмяненьні -utima.
На u у гэтых канчатках заўжды падае націск. У іншых словах – заўжды на перадапошні склад.
Прыклады: o balbuta. Гэта мова. Размаўляй на бальбуце! Balbu balbutima!

Правіла другое.
У множным ліку назоўнікі маюць канчатак -utika.
Пры зьмяненьні яны набываюць канчатак -utikama.
На u у гэтых канчатках заўжды падае націск.
Прыклады: o sutika. Гэта людзі. Balbuta sutikama. Мова людзей.

Правіла трэцяе.
Усе дзеясловы маюць канчатак -uzu і не спрагаюцца.
Імпэратыў утвараецца адсячэньнем -uzu.
Прыклады: suta kusuzu. Чалавек есьць. Suta kusuzu trudutima. Чалавек есьць камень. Kusu du! Еж давай!

Правіла чацьвертае.
Усе прыметнікі маюць канчатак -oje.
Дзеепрыметнікі і прыслоўі: -oju.
Прыметнікі не зьмяняюцца паводле роду, ліку і склону. Параўнальная ступень утввараецца з дапамогай суфікса -ing, які далучаецца да асновы слова.
Прыклады: truduta trudoje. Камень цьвёрды. Trudoju kusuzu trudutima. Цяжка есьці камень. Mau kristuta legoing tau. Мой крыж лягчэйшы за твой.

Правіла пятае.
Мінулы час дзеяслова ўтвараецца з дапамогай часьціцы bim.
Будучы час дзеяслова ўтвараецца з дапамогай часьціцы bu.
Умоўны лад дзеяслова ўтвараецца з дапамогай часьціцы bif.
Прыклады: au bim kusuzu trudutima. Я еў камень. Tau bu kusuzu trudutima. Ты будзеш есьці камень. Nau bif kusuzu trudutima. Ён паеў бы камень.

Правіла шостае.
У бальбуце няма гукаў “ж, “ш”, “ч”, “ц”.
Усе астатнія вымаўляюцца так, як пішуцца. “Л” заўжды мяккі.
Іншых правілаў няма. Balbu akkou tau aluzu. Гавары як хочаш.

Правіла сёмае.
Бальбута пазьбягае катэгарычных ацэнак і ўстойлівых выразаў. У бальбуце няма асобнага слова для панятку “правільны” і панятку “самы”, няма словаў “мы”, “вы” або “яны”. Калі яны ўсё ж спатрэбяцца, іх сэнс можна перадаць іншымі словамі. Бальбута матывуе нас быць вольнымі, незалежнымі, самадастатковымі творчымі асобамі.
Kalau tau neimatuzu balbutima, fu nau. Калі ты ня маеш слова, ствары яго.
Onk balbask bim fuzu sabau god – da bim takuzu nau laputko. Адзін бальбутанін майстраваў сабе бога – а палучыўся коцік.

Правіла восьмае.
Бальбута прынцыпова не герархічная. Яна нікога ня ставіць вышэй ці ніжэй і прапануе для аднаго слова шырокі спэктр значэньняў.
Напрыклад, слова suta можа значыць і мужчыну, і жанчыну, і дзіця, і рыбу, і тыгра, і матылька. І нават часам расьліну. Каб удакладніць, трэба стварыць кантэкст.

Правіла дзявятае.
Бальбута мае памяншальны суфікс для назоўнікаў: -utko.
Словы з памяншальным суфіксам не зьмяняюцца.
Прыклады: kusu trudutko! Зьеш каменьчык! O tajnoje balbutko. Гэта прыгожы каменьчык. Aleh balbuzu akkou psautko. Алег брэша, як сабачка.

Правіла дзясятае і апошняе.
Гэтыя тры прыгожыя суфіксы дапамагаюць перадаваць важныя значэньні.

Суфікс занятку або працы: -ask для мужчын і -unja для жанчын.
Ён дадаецца да асновы дзеяслова і зьмяняецца паводле Правіла першага.
Прыклады: kartask nebalbuzu, nau bim kusuzu trudutima. Чытач маўчыць, ён праглынуў камень. Gajunja balbuzu, au psauta. Доктарка кажа, што я сабака.

У множным ліку дадаецца суфікс -о. Напрыклад: gajask-gajasko. Gajask pasobluzu sutikama istuzu da snikuzu. Лекар дапамагае жывым істотам жыць і паміраць. Gajasko amiloje. Лекары добрыя. Gajunja aiduzu nutima. Лекарка прыходзіць уначы. Gajunjo gluzu kavutima. Лекаркі п'юць каву.

Суфікс зборны: -ejle. Мае значэньне пэўнай сукупнасьці прадметаў або істотаў, аб’яднаных агульнымі прыкметамі.
Ён дадаецца да назоўніка пасьля -ut. Такія назоўнікі не зьмяняюцца.
Прыклады: o dreutejle. Гэта лес. U dreutejle grimuzu grimutejle trudoje grimunjo. У лесе грае аркестр каменных жанчын-музыкаў.
Вось і ўсё. Ці - амаль усё.
Balbu da bu samoje! Гавары і будзь вольны!

Перад тым, як перайсьці да слоўніка бальбуты, варта запомніць кароткае і вельмі істотнае слова: ujma. І яшчэ адно кароткае слова: jugu.
Ujma (з націскам на першым складзе, вядома) слова шматфункцыянальнае і азначае “шмат, усё, кожны, вялікі, вельмі, многае, дужа, асабліва” і г.д.
Jugu значыць “ёсьць”.
Tou jugu Balbuta. Тут - Бальбута! 
Balbuta imatuzu neujma balbutikama. Tau bu balbuzu ujma broju!
Бальбута мае няшмат словаў. Ты загаворыш вельмі хутка!

БАЛЬБУТА-БЕЛАРУСКІ СЛОЎНІК

A

a пра
afkluzoje зачынены, замкнёны
afkluzu зачыняць
ahuzu вісець
aiduta падарожжа, паездка
aiduzu ісьці, прыходзіць, перамяшчацца
akiruta усход
akkou які, як, якая, якое, якія
akkoubalbuta прыметнік
akkoubif быццам
akkoufuzuta закон
akkoujma колькі
akkoustriluta працягласьць
akkouta якасьць
albumuta альбом
algobalbuta правіла
algoje правы
alguta (u….) права на штосьці
aluminoje урачысты, таксама: віншавальны
aliminuta віншаваньне, урачыстасьць
aluminuzu віншаваць, сьвяткаваць
aluta піва
aluzu хацець
aluzuta жаданьне
amerikoje амэрыканскі
amgluta час, гадзіна; раз
amiling лепш
amiloje добры, любы, мілы
amiloju добра
amiluta дабрыня, любоў, каханьне
amiluzu любіць, кахаць
amstuta помста
ankluta дзьверы
ankluzoje адчынены
ankluzu адчыняць
ardoje чырвоны
arduta маці
arduzu нараджаць
arekuta рэчыва
arkrauta дачка
armauta сын
asitunja шукальніца
asituzu шукаць, знаходзіць
asmakoje смачны
asmakurekuta прыправа
asmakuta смак
astakuta костка
astiluta густ
asvuta сьвятло
au я
augilejmu дзякуй
auliuta дождж (T.W.)
auluta воблака, хмара
aumilinguta гордасьць
ausuta птушка
auta неба
autejle нябёсы, рай (У.Л.)

autobusuta аўтобус
azurkoje салодкі

B
balaguta блог, нязмушаны сяброўскі аповед, маналёг
balbaiduta гісторыя (аповед)
balbaln апавядальнік, выступоўца, той, што гаворыць
balboje вусны, моўны, сказаны
balboju вусна
balbunja апавядальніца, выступоўца, тая, што гаворыць
balbuta мова, слова, аповед, фраза, выказваньне
balbutejle слоўнік
balbuzu казаць, гаварыць, выказвацца, пытацца, адказваць, расказваць
balzoje хворы
balzuta боль
banaloje банальны
bavoje радасны, вясёлы, у гуморы
bavoju радасна
bavuta радасьць
belarusoje беларускі
belarusuta беларус
biafruta амбітнасьць (Дз.Р.)
bif бы
bifuta верагоднасьць
bim быў; з дапамогай bim утвараецца мінулы час дзеяслова
bimbalbuta гісторыя (навука)
bimdinutima учора
bleruzu маляваць
bloje сіні, блакітны
brekuta зуб
brekutagajask дантыст
broing хутчэй за
broje хуткі
broju хутка
bruta бацька
bu буду; з дапамогай bu утвараецца будучы час дзеяслова
budinutima заўтра
bulbata неразуменьне сутнасьці бальбуты, пагардліва-іранічнае стаўленьне да яе; чалавек, які вызначаецца такім стаўленьнем або неразуменьнем (уск. склон: bulbatima - выкл.).
bunegnuta годнасьць (В.Л.)
bu samoje! Будзь вольны (вольная)! Так вітаюцца і разьвітваюцца на бальбуце.
buzoje агрэсіўны, вайсковы, той, хто крыўдзіць
buzu біць, крыўдзіць, ваяваць

C
chancuta шанс

D
da і
dabalbutika прыслоўе
danuo нават
deu дзе
debuta доўг, віна (У.Л.)
debuzu быць вінным, пазычаць

deuzuta напрамак
dinagramuta дзёньнік
dinuta дзень
dinutima сёньня; удзень
donk два, другі
dreuta дрэва
dreutejle лес
dukoje далёкі
dukoju далёка
duzu даваць
duzuta падарунак, хабар

E
emigratuta эміграцыя
evrejuta яўрэй

F
fafroje хітры
fantazuta фантазія
feduta барада
fiuta пах
fiuzu нюхаць
fla- пляскаты
flakuta жывот
frankuta француз
fruta плод
fuzaln працоўны, працаўнік
fuzoje працоўны, працавіты
fuzu працаваць, рабіць, дзейнічаць
fuzubalbutika дзеясловы
fuzuta праца

G
gajask доктар, лекар (мн.л. gajasko)
gajunja доктарка (мн.лік gajunjo)
gajutejle шпіталь
gajuzu лячыць
ganj асуджальная часьціца, ставіцца пасьля дзеяслова
gladuta сымбаль
glajuta шкадаваньне
gluzu піць
gluzuta напой
gauruta зорка
grabejle крама
grabuzu прадаваць
gramuta, agramuta кніга
gramuta кніга
gramutejle кнігарня
grimoje шумны, музычны, гучны
grimonatuta гукавы запіс
grimuta гук, музыка, голас, шум
grimuzu гучаць, граць, шумець
grizladuta думка, якая грызе знутры; спакуса (У.Л.)
grizuzu грызьці
guloje вясёлы
guluzu сьмяяцца
guroje высокі, верхні
guroju высока, наверсе
guruta дах, гара, верх, столь

H
hinuta цеплыня
hitroju гульліва
hitruta гульня
hitruzu гуляць
huta галава
hutahuzu вешаць (чалавека)
hutoje галоўны
hvaluta валасы

І
I бог
ida ці
ideuta ідэя
idiuta ідыёт
igoning горш
igonoje кепскі
igonuta злосьць, прыкрасьць, непрыязнасьць, зло, дрэнь
ilgoje левы
imatuta маёмасьць, улада
imatuzu мець
imuta імя, найменне

inaj унутры
ine без
inehutoje дурны
-ing чым, параўнальная часьціца
іnguta нага
іnoje іншы
inoju па-іншаму
inkromutko насякомае (Т.В.)
intruta адчуваньне, эмоцыя
intruzu адчуваць
irukuta рука
irukutoje ручны
istejle пакой
istuta жыцьцё, прырода, існаваньне
istoje жывое
istriluta палец
istuzu жыць, быць
izimoje халодны
izimuta холад
izumroje зялёны

J
javuta з'ява, явішча, тое, што ўсталявалася (У.Л.)
javuzu з'явіцца, надыйсці, здзейсніцца, усталявацца
jaf ж, жа (узмацняльная часьціца)
jankuta крык
jankuzu крычаць
jugu ёсьць (напр.: тут ёсьць людзі - tou jugu sutika)
juta яйка


K
kalau калі
kalaubif калі б
kapsuluta капсула
kartask чытач
kartunja чытачка
kartuzu чытаць
kau хто
kavejle кавярня
kavuta кава
khuta дым
khuzu дыміць, курыць
kipisuta чарвяк
klasuta кляса
klauta язык
klinkoje папяровы
klinkuta папера
kluta ключ
kmajtuzu смактаць
komuta сябра, сяброўка, сяброўства
komutko дружа
kopja разам
kopjuta грамада, грамадзтва, супольнасьць, суполка
kornuta цела
kovtuzu ратаваць
kra да (прыназоўнік)
kranuta дотык
kranuzu дакранацца
kraputa храп, дзіўны гук, шорганьне, рохканьне, бразгат
krapuzu храпці, рохкаць, рабіць дзіўныя гукі
krasuta кветка
krimzuta старонка
kristaluta крышталь
kristuta перасячэньне, скрыжаваньне, клетка
krisuta кіпцюр, пазногаць
krivoje горкі
krokuta крумкач
kromuzu рэзаць
kromeu акрамя
kronk чатыры
kroskeu амаль
kroskoje малы
kroskoju мала
kroskuta малое; дзіця
kroskutejle дзіцячы сад
kroskutko малеча
krubuta мяса
ksuta пачатак
ksuzu пачынаць
kuboa у спалучэньні з асабовым займеньнікам: уцякаць, умываць рукі, сыходзіць (напр. au kuboa - выкл.)
kubuta куб
kugoje жалезны
kuguta жалеза
kuroje чорны
kuruta цемра, чарната
kusoje ядомы, уежны
kusustriluta відэлец
kusuta ежа
kusuzu есьці
kvaj так
kvaj ujma так шмат
kvinoje жаночы
kvinuta жанчына

L
ladoje мысьленчы, мысьленны, прыдуманы
laduta думка, меркаваньне, лад
laduzu думаць, меркаваць
laputa кот
laskoje прыемны
lasuta вусны
legoing лягчэй
legoje лёгкі
legoju лёгка
lingoju лежачы
lingoje які ляжыць
linguzu ляжаць
liuta вада, рака, вадкасьць
liutoje вадзяны, водны, цякучы, вадкі
liutopavuta туман (Т.В.)
liuzu цячы, ліцца, ліць
logikoje лягічны
loguta рот
lugoje доўгі

M
maguta сіла (У.Л.)
makinuta машына
markoje мяккі
mau мой, мая, маё, мае
maudatau мы, мой і твой (наш з табой)
mau glaj прабач, даруй
mauta мужчына
meesuta каза, казёл
migou раптам, зьнянацку
milionk мільён
min уніз
mineraluta мінэрал
minoje нізкі
minusveuta заход сонца
minuta хвіліна
misuta месяц
mizoju паміж
mizuta сярэдзіна
moje родны, свой, уласны

N
na на
nabarka наперад
nadeu куды
najda але
nakiruta захад
natask пісьменьнік
natoje напісаны, пісьмовы
natunja пісьменьніца
natuputa нарэшце
natustriluta асадка, аловак
natuta пісьмо, ліст
natuzu пісаць
nau ён, яна, яно, ягоны, ейны, іхны
naujma у колькі
nauta мора
ne не
nebroju паволі
nedeu недзе
neduzoje непрацоўны, беспрацоўны
nefuzu гультайнічаць
negrimoje нягучны
negrimoju нягучна
negrimuta цішыня
neistoje мёртвы, няісны
neistuta сьмерць, нябыт
neistuzu не існаваць, памерці
nekalau ніколі, некалі
nekau ніхто, нехта
nekusuzu галадаць
nekvaj ня так, няправільна, недарэчы, памылкова
nemoje чужы
nenormoje ненармальны
neodoluta няздольнасьць, немагчымасьць
neokoje нябачны
neokuzoje нябачны
neonk ніводзін
nepauznoje неразумны
nepauznuta глупства
nesamoje рабскі, ня вольны
nesau нешта, нішто
netajnoje непрыгожы
netajnuta выродлівасьць
netikoje нецікавы, нудны
neudeu нікуды
neujma, neumoje танны, нешматлікі
neumojuta гразь, бруд
neusladoje нявыдуманы
nevedoje невядомы
nevedoju невядома
neveduta няведаньне
nevigoje няцяжкі
nevigoju няцяжка
nevodroje нездаровы
nigmuzu забываць
nimatuzu губляць
nituklinkuta пераплёт
nituta сувязь, нітка
nituzu зьвязваць, злучаць
noje новы, малады
noju зноў
nojuta маладосьць, навіна
nonk дзевяць
nozuta нос
nuta ноч

O
o гэты, гэтая, гэтае, гэтыя, тыя, тое, той, тая
o amglutima цяпер
odiguta адзеньне, вопратка
odiguzu адзяваць, апранаць
o dinutima сёньня
odoloje магчымы
odolozu магчы, быць здольным
odoluta магчымасьць, здольнасьць
ogoluzu паказваць
ojuzu крычаць
okoje бачны
okovuta акно
okunao напрыклад
okuta вока
okuzu глядзець, бачыць
olabuta твар
olleo ухвальная часьціца (пасьля дзеяслова)
olo- нешта круглае
olodonkuta ровар
olouta круг, кола
onk адзін, першы
onkamgluta першы раз, аднойчы
onkuru толькі
onkuta адзінка, адзінота
onoje іншы
onoju па-іншаму
onojuta іншасьць
otoje роўны
otoju пароўну, роўна
otojuzu параўноваць
otonk восем
ottoju ззаду
ottou назад, прэч
ottoubalbuzu адказваць, адгаворваць, адпрэчваць
oviloje белы


P
pajuta задавальненьне, асалода
pajutoje задаволены
panuta хлеб
pasipoje крохкі
pasipuzu сыпаць
parou для, за
paroubalbutа займеньнік
parous каб
parsuta сьвіньня
pasobluzu дапамагаць
pastuta паста
pauznoje разумны
pauznuta розум
pavuta паветра
pavutoje паветраны
pavuzu лётаць
piluta пілёт
pinuta пена
piramuta піраміда (Аm.B.)
piruta пяро
plamuzu гарэць
pletuzu спаць
pliskuta рыба
pluduta грудзі
pluta частка
plutuzu дзяліць на часткі
polisuta паліцыя
pomirnoje стары
pomistuzu везьці, насіць
popluzu дасылаць
poskoluta скура
potvojmu калі ласка
pou пасьля
presizoje дакладны
primuzu верыць, давяраць
proskuzu купляць
prou супраць
prugoje пусты
psauta сабака
ptemoje карычневы

R
rekuta рэч
rizikuta рызыка
riznoje кароткі
rukoje блізкі
rukoju блізка
rukuta блізкасьць, блізіня
ruroje шырокі
rusoje расьлінны, растучы
rusuta расьліна
rusutejlе гарод, зарасьнікі, плянтацыі, кусты, сад

S
sabau сябе
sabauminovbokuta стэйдждайвінг (Н.Л.)
sabaupajuta самазадаволеньне
samoje вольны
samoju вольна
samoursuta восеньскі ліст (Н.Л.)
samuta свабода
sanktuta сьвятасць, прасьветленасць (У.Л.)
sanktuzu быць асвечаным, свяціцца, бласлаўляць, быць бласлаўлёным
saramuta сорам
sau што
saubimutejle навінавы часопіс
sauroje шэры
sauta насеньне
seksuta сэкс
shoje сухі
shuta сухасьць
sidonk сем, сёмы
sidonkuta тыдзень
siduzu сядзець
signuta мэта
sigruta таямніца
siluta соль
simboluzu сымбалізаваць
siptoje ціхі
skambuta вайна
skambuzuta вайна
skamoje страшны, жахлівы
skamuta страх
skamutejle войска
skamutoje вайсковы
skamuzu баяцца
skandaluta скандал
skandinavioje скандынаўскі
skiruta поўнач
skloje шкляны
skluta шкло
skoje вузкі
skonk пяць
skutoje лічбавы, палічаны
skuzu лічыць
skuzuta лік
slavuta слава (У.Л.)
snikoje мёртвы
snikuta сьмерць
snistuzu зьнішчаць
snuta сьнег
sobuta вобраз
sokoladuta чакаляда
soltoje жоўты
soltokuguta золата
sonk шэсьць
spajmuzu лавіць
spartuzu ехаць, везьці
sprugohutoje някемлівы
sprugoje пусты
spruguta дзіра, адтуліна, паглыбленьне ў нечым, пустата
sputa пясок
statuzu стаяць
stigoju зразумела
stiguta разуменьне
stiguzu разумець
stogou бо, таму, таму што
stonk сто
strikuzu чакаць
strilo- нешта прадаўгаватае
striloje прамы
striloju прама
strilonatuta правапіс, асадка
strilorusuta камель, ствол
strilomarkuta смоўж (T.W.)
striluta палка, любы кіепадобны прадмет
struduta арэх
struta сьцяна
stuta горад, вёска, паселішча; дзяржава
suta чалавек, жывёла, жывая істота
sutakusalnuta мясажэрства, людажэрства
sutejle жывы сьвет
sutruta кроў
suttou сюды
svajmu трэба, неабходна
sveuzu сьвяціць
sveuta сонца
svitoje раньні
svituta раніца

T
tajnask, tajnunja мастак, мастачка
tajnobalbuta паэзія, літаратура
tajnobalbuzu пісаць вершы і прозу
tajnoje прыгожы
tajnostuta архітэктура
tajnuta мастацтва, прыгажосьць
takuzu браць
tartufferuta крывадушнасьць (Am.B.)
tau ты
tekstuta тэкст
telefonuta тэлефон
televizuta тэлебачаньне
tikoje цікавы
tikuta цікавасьць
tikuzu цікавіцца, цікавіць
timnoje позьні
timnuta вечар
tisonk тысяча
tisonkvekutojе тысячагадовы
tokuta сэрца
tork тарчма
tou там
tremuzu дрыжаць
triboje грашовы
tributa грошы
triskuta інсэкта
tronk тры
trudoje цьвёрды, каменны
truduta камень
trudutimakusuta паяданьне камянёў
trudutko каменьчык
tudou праз
tukuta вуха
tuluta дом
tuputa канец
tuputoje апошні
tuputoju канечне
tupuzu канчаць
tuta зямля, краіна, месца
tuzu чуць, слухаць
tviuta колер

U
u у, на
ufjuta подых
ufjuzu дыхаць
uglajuzu прабачаць
uguruta попел, парашок
ugustriluta запалка
uguta агонь
ujma шмат, а таксама вялікі, усе, кожны, вельмі, моцна, многія і г. д.
ujmaamglutima заўжды
ujmuta багацьце, мноства
ukiruta поўдзень
umoje чысты
ursuta ліст
us з (кімсьці, чымсьці)
uskvinuta сястра
usmauta брат
utajuta пераклад
uve з (чагосьці, кагосьці)
uvjuta вуліца, дарога
uznuta сьвядомасьць

V
va? навошта?
vagoje важны
vbokuzu кідаць
veduta навука, веда
vedejle навуковая ўстанова, школа
vedoje вядомы
vedoju вядома
veduzu ведаць
vekuta год
veuta вецер
vigoing цяжэйшы чым
vigoje цяжкі
vigoju цяжка
viguta цяжар, цяжкасьць
viluta хвост
vinuta віно
vodroje здаровы
vodruta здароўе
volfsuta воўк
vou тут
vsoboje асаблівы
vusatko ласкавы зварот да жывёлаў

Z
zironk нуль
znakuta літара, сьлед

БЕЛАРУСКА-БАЛЬБУТАНСКІ СЛОЎНІК


А

агонь uguta
агрэсіўны, вайсковы, той, хто крыўдзіць buzoje
адзеньне odiguta
адзін, першы onk, onki
адзінка, адзінота onkuta
адзяваць, апранаць odiguzu
адказваць, адгаворваць, адпрэчваць, адмаўляць ottoubalbuzu
адчуваньне, эмоцыя intruta
адчуваць intruzu
адчынены ankluzoje
адчыняць ankluzu
акно okovuta
акрамя, апрача kromeu
але najda
альбом albomuta
амаль kroskeu
амбітнасьць biafruta (Дз.Р.)
амэрыканскі amerikoje
апавядальнік, выступоўца, той, што гаворыць balbask
апавядальніца, выступоўца, тая, што гаворыць balbunja
апошні tuputoje
архітэктура tajnotruduta
арэх struduta
асаблівы, іншы onoje
асадка, аловак strilonatuta
аўтобус busuta, autobusuta, sutamakinuta


Б
багацьце, мноства ujmuta, ujma
банальны banaloje
барада feduta
бацька bruta
бачны okoje
бачыць okuzu
баяцца skamuzu
без ine
беларус belarusuta
беларускі belarusoje
белы oviloje
біць, крыўдзіць, ваяваць buzu
блізка rukoju
блізкасьць, блізіня rukuta
блізкі rukoje
блог (таксама: маналёг, нязмушаны сяброўскі аповед) balaguta
бо stogou
бог І
боль balzuta
брат usmauta
браць takuzu
буду, будзеш, будзе, будзем bu
бы bif
быў bim
быццам akkoubif

В
вада, рака, вадкасьць liuta
вадзяны, водны, цякучы, вадкі liutoje
важны vagoje
вайна skambuzuta
вайсковы skambutoje
валасы hvaluta
ведаць veduzu
веды, навука veduta
везьці, насіць pomistuzu
верагоднасьць odoluta
верыць, давяраць primuzu
вецер veuta
вечар timnuta
вешаць (чалавека) hutahuzu
відэлец kusustriluta
віно vinuta
віншаваньне aluminuta
віншаваць aluminuzu
вісець huzu
воблака, хмара auluta
вобраз sobuta
войска skambuzutejle
вока okuta
вольна samoju
вольны samoje
восем otonk
воўк volfsuta
вузкі skoje
вуліца, дарога uviuta
вусна balboju
вусны lasuta
вусны, моўны, размоўны, сказаны balboje
вуха tukuta
выродлівасьць, пачварнасьць igonuta
высока, наверсе guroju
высокі, верхні guroje
вядома vedoju
вядомы vedoje
вясёлы guloje


Г
галава huta
галадаць nekusuzu
галоўны hutoje
гарод, зарасьнікі, плянтацыі, кусты, сад rusutejle
гарэць plamuzu
гісторыя (аповед) balbaiduta
гісторыя (навука) bimbalbuta
глупства nepauznuta
глядзець, бачыць okuzu
год vekuta
годнасьць bunegnuta (В.Л.)
горад, вёска, паселішча; дзяржава stuta
гордасьць aumilinguta
горкі krivoje
горш igoing
гразь, бруд briduta
грамада, грамадзтва, супольнасьць, суполка kopjuta
грашовы tributoje
грошы tributika
грудзі pluduta
грызьці grizuzu
губляць nimatuzu
гук, музыка, голас, шум grimuta
гукавы, гучны grimoje
гульліва hitroju
гульня hitruta
гультайнічаць nefuzu
гуляць hitruzu
густ astiluta
гучаць, граць, шумець grimuzu
гэты, гэтая, гэтае, гэтыя, тыя, тое, той, тая o


Д
да (прыназоўнік) kra
дабрыня, любоў, каханьне amiluta
даваць duzu
дакладны presizoje
дакранацца kranuzu
далёка dukoju
далёкі dukoje
дантыст brekugajask
дапамагаць pasobluzu
дасылаць popluzu
дах, гара, верх, столь guruta
дачка arkvinuta
два, другі donk, donki
дзе deu
дзевяць nonk, nonki
дзень dinuta
дзёньнік dinatuta, natudinuta
дзеяслоў fuzubalbutika
дзіра, адтуліна, паглыбленьне ў нечым, пустата spruguta
дзіцячы сад kroskutejle
дзьверы ankluta
дзякуй augilejmu
дзяліць на часткі plutuzu
для, за parou
добра amiloju
добры, любы, мілы amiloje
дождж auliuta (T.W.)
доктар gajask
доктарка gajunja
дом tuluta
дотык kranuta
доўгі lugoje
дружа komutko
дрыжаць trimuzu
дрэва dreuta
думаць, меркаваць laduzu
думка, меркаваньне, лад laduta
дым khuta
дыхаць ufjuzu

Е, Ё
eжа kusuta
ён, яна, яно, ягоны, ейны, іхны nau
есьці kusuzu
ёсьць (тльк. пра наяўнасьць чагосьці) jugu
ехаць, везьці spartuzu

Ж
ж, жа (узмацняльная часьціца) jaf
жаданьне aluta
жалеза kuguta
жалезны kugoje
жаночы kvinoje
жанчына kvinuta
жоўты soltoje
жывое istoje
жывот flakuta
жывы сьвет istuta
жыць, быць istuzu
жыцьцё, прырода, існаваньне istuta

З
з us (кімсьці, чымсьці), uve (кагосьці, чагосьці)
забываць nigmuzu
задавальненьне, асалода pajuta
задаволены bavoje
займеньнік paroubalbuta
закон akkoufuzuta
запалка ugustriluta
запіс natuta
заўжды ujmaamglutima
заўтра budinutima
захад nakiruta
заход сонца minusveuta
зачынены, замкнёны afkluzoje
зачыняць afkluzu
здаровы vodroje
здароўе vodruta
ззаду ottoju
злосьць, прыкрасьць, непрыязнасьць, зло, дрэнь igonuta
зноў noju
золата soltokuguta, soltuta
зорка gauruta
зразумела stigoju
зуб brekuta
зьвязваць, злучаць nituzu
зьнішчаць snistuzu
зьява, зьяўленьне javuta
зьяўляцца javuzu
зялёны izmroje
зямля, краіна, месца tuta

І
i da
ідыёт idiuta
ідэя ideuta
імя imuta
інсэкта triskuta, inkromutko (Т.В.)
іншасьць onojuta
іншы onoje
ісьці, ехаць, прыходзіць, перамяшчацца aiduzu


К
каб parous
кава kavuta
кавярня kavejle
каза, казёл meesuta
казаць, гаварыць, выказвацца, пытацца, адказваць, расказваць balbuzu
калі kalau
калі б kalaubif
калі ласка potvojmu
камель, ствол strilorusuta
камень truduta
каменьчык trudutko
канец tuputa
канечне tuputima
канчаць tupuzu
капсула kapsuluta
кароткі riznoje
карычневы ptemoje
кветка krasuta
кепскі igonoje
кідаць vbokuzu
кіпцюр, пазногаць krisuta
ключ ankluta
кляса klasuta
кніга gramuta, agramuta
кнігарня gramutejle
колер tviuta
колькі akkoujma
костка astakuta
кот laputa
крама grabejle
кроў sutruta
крохкі pasipoje
круг, кола olouta
крумкач kronkuta
крывадушнасьць tartufferuta (Am.B.)
крык jankuta

крычаць jankuzu
крышталь kristaluta
куб kubuta
куды udeu
купляць proskuzu
курыць, дыміцца khuzu

Л
лавіць spajmuzu
ласкавы зварот да жывёлаў vusatko
левы ilgoje
лёгка legoju
лёгкі legoje
лепш amiling
лес dreutejle
лётаць pavuzu
лік skuzuta
ліст ursuta
літара, сьлед znakuta
лічбавы, палічаны skuzoje
лічыць skuzu
любіць, кахаць amiluzu
лягічны logikoje
лягчэй legoing
ляжаць linguzu
лячыць gajuzu

М
магчы, быць здольным odoluzu
магчымасьць, здольнасьць odoluta
магчымы odoloje
маёмасьць imatuta
мала neujma
маладосьць, навіна nojuta
малеча kroskutko
малое; дзіця kroskuta
малы kroskoje
маляваць bleruzu
мастак tajnaln
мастачка tajnalinga
мастацтва, прыгажосьць tajnuta
маці arduta
машына makinuta
мёртвы, няісны snikoje, neistoje
месяц misuta
мець imatuzu
мільён milionk
мінэрал mineraluta
мова, слова, аповед, фраза, выказваньне balbuta
мой і твой (наш з табой) maudatau
мой, мая, маё, мае mau
мора nauta
мужчына mauta
мужчынскі mautoje
мы maudatau
мысьленчы, мысьленны, прыдуманы ladoje
мэта signuta
мяккі markoje
мяса krubuta
мясажэрства, людажэрства sutakusuta

Н
на na
нават danuo
навіны, часопіс nojutejle, balaguta
навошта va
навука vedejle
навуковая ўстанова, школа vedejle
навуковец vedask (вучоная vedunja)
нага inguta
назад, прэч ottou
наперад nabarku
напісаны, пісьмовы natoje
напой gluzuta
напрамак deuzuta
напрыклад okunao
нараджаць arduzu
нарэшце tuputima
насеньне sauta
не ne
не існаваць, памерці neistuzu
неба auta
невядома nevedoju
невядомы nevedoje
недзе nedeu
нездаровы nevodroje, balzoje
ненармальны nenormaloje
непрацоўны, беспрацоўны nefuzoje
непрыгожы netajnoje
неразумны napauznoje
нецікавы, нудны netikoje
нешта круглае olo-
нешта прадаўгаватае strilo-
нешта, нішто nesau
ніводзін neonk
нізкі minoje
ніколі, некалі nekalau
нікуды neudeu
ніхто, нехта nekau
новы, малады noje
нос nosuta
ноч nuta
нуль zironk
нюхаць fiuzu
ня так, няправільна, недарэчы, памылкова nekvaj
нябачны neokoje
няведаньне neveduta
нявыдуманы neladoje
нягучна negrimoju
нягучны negrimoje
няздольнасьць, немагчымасьць neladuta
някемлівы sprugohutoje
няцяжка nevigoju
няцяжкі nevigoje

П
паветра pavuta
паветраны pavoje, pavutoje
паволі nebroju
падарожжа, паездка aiduta
падарунак, хабар duzuta
па-іншаму onoju
паказваць jokuzu
пакой istejle
палец istriluta
паліцыя polisuta
паміж mizoju
папера klinkuta
папяровы klinkoje
параўноваць otojuzu
пароўну, роўна otoju
паста pastuta
пасьля pou
пах fiuta
пачатак ksuta
пачынаць ksuzu
паэзія, літаратура tajnobalbuta
паяданьне камянёў trudokusuta
пена pinuta
пераклад utajuta
пераплёт nituklinkuta
перасячэньне, скрыжаваньне, клетка kristuta
першы раз, аднойчы onki amglutima
піва aluta
пілёт piluta
піраміда piramuta (Am.B.)
пісаць natuzu
пісаць вершы і прозу tajnobalbuzu
пісьменьнік natask
пісьменьніца natunja
пісьмо, ліст
піць gluzu
плод fruta
пляскаты fla-
подых ufjuta
позьні timnoje
помста amstuta
попел, парашок uguruta
поўдзень ukiruta
поўнач skiruta
пра a
прабач mau glaj
прабачаць uglajuzu
права на штосьці alguta (u…)
правіла algobalbuta
правы algoje
прадаваць grabuzu
праз tudou
прама striloju
прамы striloje
праца fuzuta
працаваць, рабіць, дзейнічаць fuzu
працоўны, працавіты (прым.) fuzoje
працоўны, працаўнік (наз.) fuzask
працягласьць akkoustriluta
прыгожы tajnoje
прыемны laskoje
прыметнік akkoubalbuta
прыправа asmakurekuta
прыслоўе dabalbuta
птушка ausuta
пусты sprugoje
пусты sprugoje
пяро piruta
пясок sputa
пяць skonk, skonki

Р
рабскі, ня вольны nesamoje
радасна bavoju
радасны, вясёлы, у гуморы bavoje
радасьць bavuta
разам kopju
разуменьне stiguta
разумець stiguzu
разумны pauznoje
рай (нябёсы) autejle
раніца svituta
раньні svitoje
раптам migou
расьліна rusuta
расьлінны, растучы rusoje
ратаваць kovtuzu
ровар olodonkuta
родны, свой, уласны moje
розум pauznuta
рот loguta
роўны otoje
рука irukuta
ручны irukoje
рыба pliskuta
рызыка riskuta
рэзаць kromuzu
рэч rekuta
рэчыва rekuta

С
cабака psauta
cалодкі azurkoje
самазадаволеньне sabapajuta
свабода samuta
сем, сёмы sidonk, sidonki
сёньня o amglutima
сёньня; удзень o dinutima
сіла, моц maguta (У.Л.)
сіні, блакітны bloje
скандал skandaluta
скандынаўскі skandinoje
скура, кара, кажурына poskoluta
слава slavuta (У.Л.)
смак asmakuta
смактаць kmajtuzu
смачны asmakoje
слоўнік balbutejle
смоўж strilomarkuta (T.W.)
соль siluta
сонца sveuta
сорам saramuta
спаць pletuzu
спрабаваць probuzu
стары pomirnoje
стаяць statuzu
сто stonk
старонка krimzuta
страх skamuta
страшны, жахлівы skamutoje
стэйдждайвінг sabauminovbokuta (Н.Л.)
сувязь, нітка nituta
супраць prou
суфікс занятку або прафэсіі жан. роду -alinga
суфікс занятку або прафэсіі мужч. роду -aln
сухасьць shuta
сухі shoje
сымбалізаваць gladuzu
сымбаль gladuta
сьвіньня parsuta
сьвядомасьць uznuta
сьвятло asvuta
сьвяты sanktoje

сьвяціць sveuzu
сьмерць, нябыт snikuta
сьмяяцца guluzu
сьнег snuta
сьцяна struta
сэкс seksuta
сэрца tokuta
сын armauta
сыпаць pasipuzu
сюды suttou
сябе sabau
сябра, сяброўка, сяброўства komuta
сядзець siduzu
сярэдзіна mizuta
сястра uskvinuta, skvinuta

Т
так kvaj
так шмат kvajujma
там vou
таму што, таму stogou
танны, нешматлікі neujma
тарчма tork
таямніца sigruta
твар olabuta
толькі onkuru
тры tronk
трэба svajmu
туман liutopavuta (Т.В.)
тут tou
ты tau
тыдзень sidonkuta
тысяча tisonk
тысячагадовы tisonkvekutoje
тэкст tekstuta
тэлебачаньне televizuta
тэлефон telefonuta

У
у колькі naujma
у, на u
улада imatuta
уніз min
унутры inaj
урачысты aluminoje
усход akiruta
учора bimdinutima


Ф
Фантазія fantazuta
француз fransuta

Х
халодны zimnoje
хацець aluzu
хвіліна minuta
хворы balzoje
хвост viluta
хітры fafroje
хлеб panuta
холад zimnuta
храп, дзіўны гук, шорганьне, рохканьне, бразгат kraputa
храпці, рохкаць, рабіць дзіўныя гукі krapuzu
хто kau
хутка broju
хуткі broje
хутчэй за broing

Ц
цела kornuta
цемра, чарната kuruta
цеплыня hinuta
ці ida
цікавасьць tikuta
цікавіцца, цікавіць tikuzu
цікавы tikoje
ціхі negrimoje
цішыня negrimuta
цьвёрды, каменны trudoje
цяжар, цяжкасьць viguta
цяжка vigoju
цяжкі vigoje
цяжэйшы чым vigoing
цялесны taloje
цяпер o amglutima
цячы, ліцца, ліць liuzu

Ч
чакаляда sokoladuta
чакаць strikuzu
чалавек, жывёла, жывая істота suta
чарвяк kipisuta
час, гадзіна; раз amgluta
частка pluta
чатыры kronk
чорны kuroje
чужы nemoje
чуць, слухаць tuzu
чым, параўнальная часьціца -ing
чырвоны ardoje
чысты umoje
чытаць kartuzu
чытач kartask
чытачка kartunja

Ш
шанс sansuta
шкадаваньне glajuta
шкло skluta
шкляны skloje
шмат, а таксама вялікі, усе, кожны, вельмі, моцна, многія і г.д. ujma
шпіталь gajutejle
што sau
шукальніца asidalinga
шукаць, знаходзіць asiduzu
шумны, музычны, гучны grimoje
шырокі ruroje
шэры sauroje
шэсьць sonk

Э
эміграцыя emigruta

Я
я au
ядомы, уежны kusoje
язык (анат.) klauta
яйка juta
якасьць akkouta
які ляжыць ligoje
які, як, якая, якое, якія akkou
яўрэй evrejuta

Дадатак.
Дні тыдня на бальбуце:
Панядзелак - onkidu
Аўторак - donkidu
Серада - tronkidu
Чацьвер - kronkidu
Пятніца - skonkidu
Субота - sonkidu
Нядзеля - sidonkidu

Месяцы на бальбуце:
Jan (пішуцца зь лічэбнікам без прабелу; напрыклад: 31jan)
Fe
Mar
Apri
Maj
Jun
Jul
Augu
Sept
Okto
Nove
Des